Nhãn hiệu không chỉ là một dấu hiệu nhận diện mà còn là tài sản vô hình mang lại lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Là chủ sở hữu hợp pháp của nhãn hiệu, một khi nhãn hiệu đó bị xâm phạm, uy tín và doanh thu của doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng trước tiên. Với các hành vi xâm phạm nhãn hiệu ngày càng xảy ra trên diện rộng thì pháp luật có những chế tài thế nào để xử lý và bảo vệ quyền cho chủ sở hữu?
Các hành vi xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu thường xuất hiện trên hàng hóa, bao bì, phương tiện quảng cáo, biển hiệu hoặc các tài liệu kinh doanh, gây nhầm lẫn với nhãn hiệu đã được bảo hộ.
Để bảo vệ quyền lợi của chủ sở hữu, pháp luật Việt Nam quy định các chế tài nghiêm khắc nhằm xử lý và ngăn chặn các hành vi vi phạm này. Trong thực tiễn xử lý xâm phạm, tuỳ theo từng mức độ vi phạm tương ứng với các biện pháp xử lý khác nhau, cụ thể: đối với vi phạm nhỏ có thể xử lý hành chính; đối với vi phạm có thể chứng minh về thiệt hại hoặc có tranh chấp phát sinh nên xử lý dân sự; đối với vi phạm gây thiệt hại nghiêm trọng có thể dẫn đến việc xử lý hình sự.
Hành vi xâm phạm nhãn hiệu có thể chịu chế tài nhẹ nhất là xử phạt hành chính (việc xâm phạm chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự). Theo quy định tại Nghị định 99/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp, sửa đổi bổ sung mới nhất năm 2024, chủ thể có hành vi xâm phạm phải chịu 02 hình thức xử phạt như sau:
(1) Phạt tiền:
(2) Biện pháp khắc phục hậu quả:
Việc xử phạt hành chính có hiệu quả xử lý nhanh chóng, nhưng mức phạt chưa đủ răn đe, đặc biệt với doanh nghiệp lớn có lợi nhuận cao từ hàng giả, hàng nhái. Trong một số trường hợp dẫn đến tranh chấp giữa các bên về vấn đề có hay không xâm phạm nhãn hiệu, các bên thông thường sẽ tiến hành khởi kiện dân sự để giải quyết tranh chấp.
Theo Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung mới nhất năm 2022, chủ sở hữu nhãn hiệu có quyền yêu cầu Tòa án:
(1) Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm.
(2) Bồi thường thiệt hại, gồm:
(3) Công khai xin lỗi, cải chính thông tin.
(4) Tiêu hủy hàng hóa, dấu hiệu vi phạm gắn trên phương tiện kinh doanh.
Như vậy, việc xử lý xâm phạm theo hướng dân sự giúp bảo vệ quyền lợi cho chủ nhãn hiệu, tuy nhiên trên thực tế để chứng minh được đầy đủ thiệt hại xảy ra không phải là điều đơn giản để đưa ra yêu cầu bồi thường thiệt hại hợp lý. Ngoài ra thủ tục khởi kiện tại Toà tương đối phức tạp, sẽ kéo dài thời gian xử lý vụ án.
Theo Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), hành vi xâm phạm nhãn hiệu với quy mô lớn, gây hậu quả nghiêm trọng có thể bị xử lý hình sự:
(1) Đối với cá nhân:
(2) Đối với pháp nhận thương mại:
Mặc dù xử lý hình sự có tính răn đe mạnh nhưng trên thực tế đối với những trường hợp xâm phạm về sở hữu công nghiệp tại Việt Nam, biện pháp này ít được áp dụng do khó chứng minh thiệt hại nghiêm trọng. Vì vậy, biện pháp thường được áp dụng tại Việt Nam là xử phạt hành chính và khởi kiện dân sự.
Chủ sở hữu nhãn hiệu có thể tiến hành xử lý hành vi xâm phạm theo 03 biện pháp được nêu phía trên. Theo đó, chủ nhãn hiệu cần lưu ý vấn đề về thẩm quyền xử lý, cách thức nộp đơn, quy trình xử lý tương ứng theo từng biện pháp.
Thẩm quyền xử lý xâm phạm nhãn hiệu của từng cơ quan và mức xử phạt tương ứng được quy định cụ thể tại Nghị định 99/2013/NĐ-CP sửa đổi bổ sung mới nhất năm 2024:
Mặc dù Nghị định 99/2013/NĐ-CP quy định khá chi tiết về thẩm quyền và mức phạt, nhưng thủ tục xử lý vi phạm hành chính lại khá phức tạp và khó thực hiện trên thực tế. Nguyên nhân do: quy trình chứng minh vi phạm còn rườm rà, cơ quan xử lý chồng chéo, thi hành quyết định xử phạt khó khăn khi các bên vi phạm không hợp tác.
Trên thực tế, việc xử lý hành chính về xâm phạm sở hữu công nghiệp nói chung và nhãn hiệu nói riêng còn gặp nhiều khó khăn, mặc dù đây là biện pháp xử lý nhanh chóng nhất. Chủ sở hữu nhãn hiệu cần thực hiện tư vấn chuyên gia trong từng trường hợp xâm phạm cụ thể để có thể xử lý xâm phạm một cách hiệu quả.
Đơn yêu cầu xử lý xâm phạm nhãn hiệu cần đầy đủ các nội dung được quy định tại Điều 89 Nghị định 65/2023/NĐ-CP, các tài liệu/chứng cứ kèm theo đơn phải đáp ứng đủ điều kiện được quy định tại Điều 90 Nghị định 65/2023/NĐ-CP. Xem: Hướng dẫn soạn Đơn yêu cầu xử lý xâm phạm nhãn hiệu.
Sau khi nộp đơn yêu cầu xử lý xâm phạm nhãn hiệu, cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành tiếp nhận và xem xét đơn.
Quy trình xử lý được quy định cụ thể tại Nghị định 99/2013/NĐ-CP sửa đổi bổ sung mới nhất năm 2024, cụ thể:
Lưu ý: Trong quá trình xử lý xâm phạm, chủ sở hữu nhãn hiệu - người có quyền lợi bị xâm phạm cần chủ động phối hợp với cơ quan nhà nước để cung cấp thông tin, bằng chứng cần thiết phục vụ quá trình xử lý xâm phạm. Trong trường hợp không có đủ cơ sở chứng minh xâm phạm, cơ quan có thẩm quyền có thể từ chối xử lý đơn.
Chủ nhãn hiệu có thể thực hiện khởi kiện vụ án dân sự tại Toà án trong trường hợp xảy ra tranh chấp về việc có hay không tồn tại xâm phạm.
Cơ quan có thẩm quyền giải quyết hồ sơ khởi kiện là Toà án nhân dân các cấp.
Hồ sơ khởi kiện bao gồm các tài liệu sau:
Quy trình xử lý vụ kiện tại Toà án như sau:
(1) Bước 1: Nộp đơn khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền.
(2) Bước 2: Tòa án xem xét đơn, yêu cầu sửa đổi, bổ sung nếu cần.
(3) Bước 3: Thụ lý vụ án khi hồ sơ hợp lệ.
(4) Bước 4: Hòa giải giữa các bên. Nếu không thành công, vụ án được đưa ra xét xử.
(5) Bước 5: Xét xử sơ thẩm. Nếu có kháng cáo, vụ án được xét xử phúc thẩm.
(6) Bước 6: Thi hành án theo bản án/quyết định có hiệu lực pháp luật.
Hành vi xâm phạm nhãn hiệu có thể bị xử lý hình sự nếu đủ dấu hiệu cấu thành tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp theo Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
Cơ quan có thẩm quyền xử lý:
Quy trình xử lý hình sự:
(1) Bước 1: Phát hiện và tố giác tội phạm
(2) Bước 2: Xác minh, khởi tố vụ án
(3) Bước 3: Điều tra, truy tố
(4) Bước 4: Xét xử sơ thẩm tại Tòa án
(5) Bước 5: Thi hành án theo bản án có hiệu lực pháp luật.
Theo quy định pháp luật, các biện pháp hành chính, dân sự và hình sự đều có những cơ chế xử lý riêng, tùy thuộc vào mức độ vi phạm. Tuy nhiên, thủ tục thực thi còn phức tạp, đòi hỏi chủ sở hữu nhãn hiệu phải nắm rõ quy định pháp luật và lựa chọn phương án phù hợp. Để bảo vệ quyền lợi tốt nhất, chủ nhãn hiệu cần chủ động giám sát, thu thập bằng chứng và phối hợp chặt chẽ với cơ quan có thẩm quyền khi phát hiện vi phạm.
Thực hiện: Đình Dung - Chuyên viên Nhãn hiệu & Bản quyền tại Asoka Law & Partners
Ra đời với sứ mệnh: "Sinh ra từ sở hữu trí tuệ. Xây dựng vì sở hữu trí tuệ", Quỹ Thử Nghiệm Sáng Tạo Asoka là cầu nối hiện thực hóa chính sách công về sở hữu trí tuệ vào các dự án cụ thể, mang tính ứng dụng và sáng tạo trong cộng đồng Việt Nam và thế giới.
Đăng ký nhận tin:
